Algemeen overzicht
De leeuw is een van de vier grote katachtigen in het geslacht Panthera, een lid van de familie Felidae en leefde ooit in heel Afrika, het Midden-Oosten, Azië en Europa. Momenteel zijn de populaties beperkt tot Afrika onder de Sahara en in India. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee verschillende ondersoorten, de Afrikaanse leeuw: Panthera leo leo en de Aziatische leeuw: Panthera leo persica.
Alle overige Afrikaanse leeuwen worden beschouwd als genetisch monotypisch, hoewel recent genetisch onderzoek aantoont dat leeuwen in West- en Centraal Afrika meer verbonden zijn met Aziatische leeuwen dan met leeuwen in Oost- en Zuid-Afrika. Leeuwen worden beschermd tegen de internationale handel in bijlage II van het CITES verdrag. De Afrikaanse leeuw is ingedeeld in de categorie ‘kwetsbaar’ op de IUCN Rode lijst. Schattingen van het aantal leeuwen in Afrika lagen ooit tussen de 30,000 tot 100,000 dieren. Meer recente schattingen komen uit op een aantal leeuwen tussen de 16,500 en 23,000, waarvan de helft (8,000-18,000) leeft in Tanzania.
Panthera leo leo, de Afrikaanse leeuw, is het enige lid van de Felidae, dat leeft en jaagt in de sociale eenheden ook bekend als “troepen”. Het gemiddelde lichaamsgewicht van de leeuwen varieert tussen de 150-250 kg, terwijl dit voor leeuwinnen ligt tussen de 120-182 kg. De levensverwachting van leeuwen in het wild ligt tussen de 10-14 jaar. Hun habitat bestaat meestal uit savanne en grasland, hoewel ze ook kunnen voorkomen in dicht struikgewas en in bossen. Leeuwen zijn erg sociaal in vergelijking met andere katachtigen. Een troep leeuwen bestaat uit verwante vrouwtjes en hun jongen en een klein aantal volwassen mannetjes. Groepen leeuwinnen jagen meestal samen,waarbij grote hoefdieren hun voornamelijk doelwit zijn. De leeuw wordt beschouwd als een ”keystone” soort en achteruitgang van deze top predator is in veel gevallen een indicatie voor de achteruitgang van een ecosysteem.
West- en Centraal Afrika
Leeuwen in West- en Centraal Afrika worden geclassificeerd als “Regionaal bedreigd”.
Er zijn slechts 1,800 leeuwen over in West- en Centraal Afrika die leeuwen in gefragmenteerde en afnemende populaties. Het aantal leeuwen is in de afgelopen twee decennia verminderd met ongeveer 30%. Slechts enkele leeuwenpopulaties leven in beschermde gebieden, met de grootste populaties in de Centraal-Afrikaanse Republiek (300), en de twee na grootste in Kameroen (260).
De verschillende populaties leeuwen in Afrika hebben verschillende voorkeuren voor prooidieren. In oostelijk en zuidelijk Afrika bestaat het dieet van leeuwen voor, 35% uit middelgrote prooidieren (50-200 kg) en 65% grote prooidieren(> 200 kg), terwijl in West- en Centraal Afrika, 49% van het aantal prooidieren middelgroot is en 51% groot is. Door geografische variatie kunnen West-Afrikaanse leeuwen aanzienlijk kleiner zijn dan hun Oost- en zuidelijk Afrikaanse tegenhangers, hoewel er meer gegevens nodig zijn om deze hypothese te ondersteunen.
Oost- en zuidelijk Afrikaanse leeuwen kunnen een gewicht hebben tot 230 kg, terwijl in Waza National Park (Kameroen, West-Afrika) mannetjes aanzienlijk kleiner zijn, en rond de 160 kg wegen. De vrouwtjes zijn ook kleiner met een gewicht van circa 110 kg ten opzichte van ongeveer 160 kg in Oost- en zuidelijk Afrika.
Bedreigingen
- Reductie van prooidieren
- Kleine populaties van leeuwen en de inherente risico’s die leiden tot uitsterven
- Mens-leeuw conflict, vergeldingsmaatregelen of preventief doden door veehouders.
- Stroperij
- Fragmentatie, degradatie en omzetting van het leefgebied van de gevlekte hyena
Veehouders die wonen rond nationale parken kunnen een deel van hun veeteelt verliezen door carnivoren, alhoewel studies erop wijzen dat de verliezen door ziekten vaak aanzienlijker zijn. Stroperij en vergiftiging worden vaak gebruikt als middel door boeren voor vergelding op leeuwen voor een eventueel geleden verlies aan hun veestapel; dit resulteert in een aanzienlijke vermindering en versnippering van de leeuwenpopulaties.
De daling van leeuwenpopulaties wordt ook nog eens versterkt door een daling in prooidieren, inteelt en de vernietiging van habitats. Vooral de savannegordel van West- en Centraal Afrika is een ecosysteem met uitgebreide intensieve veehouderij en landbouw, welke essentiële onderdelen zijn van het lokale levensonderhoud. Als gevolg van een snel groeiende menselijke bevolking in deze gebieden zijn de leeuwen aantallen verminderd en populaties zijn geïsoleerd in verspreid liggende beschermde gebieden.
